Hoorde jij ooit al over ‘positie-communicatie’?
Wel, dat is waar het om gaat bij het verschrikkelijke fenomeen van pesten.
Pesten gebeurt op school, op het werk, in het dagelijks leven, … Het is verlammend, soms verwoestend, vaak vernietigend en vooral: volstrekt ontoelaatbaar.
‘STIP IT!’ zeggen ze bij Ketnet: Samen Tegen Iemand Pesten. Dit is een heel juiste boodschap. Stop ermee. Benoem het, doe het niet, laat het niet gebeuren, reageer.
Pesten
Als mensen met mekaar communiceren, gebeuren er steeds twee dingen:
1. Ze zenden en delen een ‘boodschap’. Bv. ‘hoe gaat het met jou?’ of ‘kunnen we mekaar morgen zien?’
Dit is de inhoud van communicatie.
2. Ze geven impliciet iets mee over de manier waarop ze mekaar zien. Bv. ‘ik ben OK, jij bent OK’ of ‘we zijn evenwaardig aan mekaar’.
Dit gaat over de relatie in communicatie.
Dit tweede aspect is positie-communicatie. Het is minder expliciet omdat het enkel tussen de regels door te horen of aan te voelen is. Toch is dit aspect, de relatie van communicatie, zeer bepalend in hoe we met mekaar omgaan.
Positie-communicatie gaat over de manier waarop we onze onderlinge positie zien t.a.v. mekaar: boven, onder of gelijk. Dit komt het meest tot uiting via onze lichaamstaal: een blik, een frons, een gebaar, de manier waarop we iets zeggen, … Het wordt en passant meegegeven met de inhoud.
Meestal gaan we ervan uit dat onze positie ten aanzien van een ander evenwaardig is, op zijn minst vriendschappelijk, en zijn we er niet bewust mee bezig. We letten er niet op.
Het is pas wanneer daar iets niet klopt, dat we er iets bij voelen.
Pesten zit in die destructieve breuk van een evenwaardige positie-communicatie. Onderhuids wordt bijvoorbeeld gecommuniceerd ‘ik ben toch beter of slimmer dan jij’ of ‘jij bent in sommige opzichten toch minder dan ik’.
Met andere woorden: ik sta boven jou. Er sluipt iets van macht binnen, al dan niet bewust bedoeld.
En, hoewel het niet letterlijk gezegd wordt, voél je dit onmiddellijk. Als de andere je onder zet in positie, voel je dit metéén. Nog los van de soms pijnlijke inhoud van woorden. Het gaat snel, zogenaamd terloops, en het veroorzaakt onbehagen, irritatie, of pijn. Meer dan de inhoud, is de relatie- of positiecommunicatie een effect van hoe je onrespectvol behandeld wordt.
Dit maakt dat je je rot en ongelukkig voelt als je gepest wordt. Machteloos. Want positie-communicatie is macht-communicatie: iemand, of enkelen, geeft aan dat hij / zij jou met woord en daad onder hem / haar plaatst, en jou klein, nietig en waardeloos wil maken.
Zoiets heet instrumentele agressie. Met andere woorden: het is agressief gedrag. Hoe schijnbaar onschuldig het ook mag lijken, er wordt een stukje communicatie misbruikt als instrument om iemand anders in een onder-positie te zetten. Een machtsspel dus, met soms bijzonder ernstige gevolgen.
En dat is, zelfs vanaf het prilste begin dat je het opmerkt, volstrekt ontoelaatbaar. Als het jou overkomt, maar ook als je het opmerkt bij anderen.
Dus : STIP IT! Stop it! Benoem het! Doe er niet aan mee!
Rita Daneels