Over de kunst van verbinding en de verbinding door kunst
Je hoeft geen doorgewinterde kunstliefhebber te zijn om te proeven van de rijke waarde die kunst in het leven en in de wereld brengt. Voorbij de stereotypen van kunstkenners, is de heilzame kracht van kunst voor iedereen, ongeacht individuele achtergronden en context.
Verbinding in Beeld
Tijdens ons pilootproject CONTRAST hebben we de verbindende kracht van kunst van dichtbij mogen aanschouwen en ervaren. Met niet veel meer dan een smartphonecamera, onthulden de deelnemers gedurende tien weken hun eigen waarnemingen, gevoelens en behoeften aan de hand van foto’s.
Fotografie en creatie dienden als toegangspoort naar verbinding, waar vertraging, eerlijke expressie en empathisch luisteren plaats kreeg. We creëerden een setting voor prachtige gesprekken tussen mensen van diverse achtergronden.
Kunst werd onze gespreksstarter, een middel om te verkennen hoe het écht met ons gaat, wat het bij ons oproept en welke behoeften het aanraakt. De beelden die we samen creëerden, werden niet alleen gedeeld binnen de groep, maar ook tentoongesteld aan een breder publiek, wat leidde tot verbindende ontmoetingen tussen buurtbewoners, fotografen en nieuwsgierige toeschouwers.
Foto: Janne Leppens
Kunst als therapie: Helende Beelden en Bezielde Penselen
Het idee dat kunst kan helen en bijdraagt aan ons welzijn is niet nieuw, maar het krijgt steeds meer erkenning. In 2019 benadrukte de Wereldgezondheidsorganisatie al de positieve rol van kunst in het bevorderen van gezondheid en welzijn. Het project Museumvoorschriften in Brussel en vergelijkbare initiatieven wereldwijd onderstrepen de heilzame effecten van kunst. Psychiaters en dokters sturen steeds meer mensen op voorschrift naar het museum.
Wat kunst zo krachtig maakt, is een samenspel van diverse elementen. The School of Life, in hun video What is art for?, destilleert de heilzaamheid van kunst tot vijf kernaspecten:
- Kunst als een bron van schoonheid, rust en innerlijke heelheid, in lijn met de universele basisbehoeften zoals uiteengezet door Marshall Rosenberg.
- Kunst fungeert als een open ruimte voor de meer uitdagende emoties zoals pijn, verdriet en eenzaamheid – een waardevol tegengif in onze snelle samenleving waar dit niet altijd vanzelfsprekend is.
- Kunst reikt naar wat we missen en onthult zo inzichten over onze diepste behoeften.
- Kunst spoort aan tot opmerkzaamheid en waardering voor wat werkelijk van belang is in het leven.
- Kunst stimuleert een levenswijze die de confrontatie aangaat met onze lawaaierige wereld vol afleiding, een levenswijze die het eenvoudige omarmt en het leven met speelse nieuwsgierigheid benadert.
“Ik denk dat kunst iets te maken heeft met het bereiken van stilte temidden van chaos. Een stilte die ook karakteriserend is aan het gebed of het oog van de storm. Ik denk dat kunst iets te maken heeft met het vasthouden van de aandacht in een overvloed aan afleiding”
Saul Bellow
Kunst raakt dus aan heel veel zaken die ook elementair zijn in Verbindende Communicatie en kan zo een katalysator zijn voor meer verbinding in de wereld.
Kunst en Empathie
Empathie, het vermogen om ons in te leven in de ervaringen van anderen, is een zeldzaam geschenk. “Het is een wonder.”, aldus Simone Weil.
Kunst biedt een oefenterrein voor empathie. Wanneer we kunst aanschouwen, stappen we in de schoenen van de kunstenaar. We zijn aanwezig en maken ruimte voor hun gevoelens en intenties, voor de ervaring van het verhaal dat verteld wordt.
Verschillen overstijgen
In de wereld van kunst vervagen de grenzen. Kunst biedt een ruimte waarin mensen hun perspectieven kunnen delen en die van anderen kunnen ontvangen. Het nodigt uit om naar elkaar te luisteren en vormt zo een brug tussen mensen met verschillende achtergronden, overtuigingen en ervaringen.
Schakende deelnemers van CONTRAST tijdens het bezoek aan FOMU”
Op kunstzinnige ontdekking: Verbinding wacht
Ga je zelf graag de verbindende kracht van kunst opzoeken? Er zijn ontzettend veel interessante musea, cultuurcentra, podia,… in Vlaanderen aanwezig waar je je hart kan ophalen.
Wij tippen alvast onze favoriete manieren en plaatsen om de kracht van kunst te ervaren:
- Elke geeft zichzelf de postkaarten kado van de werken waar zij verliefd op wordt wanneer ze tentoonstellingen bezoekt. Ze bewaart deze in haar agenda en krijgt doorheen haar week geregeld een glimlach op haar gezicht.
- Ilona gaat op zoek naar toevallige kunstzinnige ontmoetingen door langs het conservatorium te wandelen en zich te laten betoveren door mooie flarden muziek of op verloren momenten eens een kerk binnen te wandelen.
- Inge koopt dan weer postkaarten na het bezoeken van een tentoonstelling en verstuurt ze als verrassing naar mensen die ze kent. Ze bewaart ook veel van de kaartjes uiteindelijk zelf in haar schuif omdat ze haar terug meenemen naar de moment en de mensen waarmee ze de tentoonstelling bezocht.
- Lies gaat voor een bezoekje aan de Carolus Borromeuskerk om te genieten van de rijkdom aan kunst en erfgoed. Het is voor haar een plek om te bezinnen.
- Cindy gaat op vrije momenten graag op zoek naar verrassende musea met haar museumpas. Een kadootje aan zichzelf voor een heel jaar kleine momenten van geluk en inspiratie. Eén van de favoriete (gratis!) plekken is het Middelheimmuseum, waar kunst en natuur elkaar perfect aanvullen.
- Kunstuur combineert kunstwerken met persoonlijke en verrassende verhalen van bekende Vlamingen.
- Red Star Line Museum te Antwerpen heeft naast een heel erg mooie expo’s ook een sterke publiekswerking die inzet op verbinding tussen mensen.
- Frame of Mind is een podcast van The MET die aan de hand van persoonlijke verhalen vertelt hoe kunst heilzaam en verbindend kan zijn.
- Kunst als Therapie – Alain de Botton & John Armstrong is een boek dat uitgebreid ingaat op het nut en de therapeutische waarde van kunst.
Heb jij zelf een verhaal over de verbindende kracht van kunst? Of wil je heel graag jouw favoriet delen? Laat het ons zeker weten. Wij zijn benieuwd!
Cindy Paelinckx